Uşaqlarda yumurtalıq şişləri
Körpələrdə, azyaşlı uşaqlarda və yeniyetmələrdə yumurtalığın müxtəlif xəstəliklərə bağlı olaraq ölçüləri böyüyə bilər. Bu kütlələr kistik (maye ilə dolu kisə) və ya solid şişlər ola bilər. Şişlər xoş və ya bədxassəli yumurtalıq kütlələri ola bilər. Bir və ya hər iki yumurtalıqda tək və ya çoxlu qruplarda görünə bilər. Yumurtalıq kistləri bəzən ölçüləri artdıqca gərginlik səbəbindən ağrıya səbəb ola bilir, lakin adətən ölçüləri azalır və zamanla yox olur.
Yumurtalıq şişləri doğulan körpələrdə ən çox rast gəlinən şişlərdir. Doğuşdan 17 yaşa qədər rast gəlinən şişlərin 1%-ni təşkil edir. 8 yaşından əvvəl aşkar edilən 5 yumurtalıq kütləsindən 4-ü xoş xasiyyətlidir. Uşaqlarda və yeniyetmələrdə aşkar edilən yumurtalıq xərçənginin sağalma nisbətləri böyüklərdən daha yüksəkdir. Yumurtalıq kistləri mayenin cərrahi çıxarılması və ya drenajı ilə müalicə olunur, lakin təkrarlanma riski var. Xoşxassəli şişlərdə və kistalarda əsas məqsəd yumurtalığı qorumaq və əməliyyat zamanı onu çıxarmamaqdır.
Yumurtalıq kistləri maye ilə dolu, adətən yumurtadan əmələ gələn xoşxassəli (xərçəngsiz) kisələrdir və adətən yumurtlamadan sonra özbaşına geriləyir. Yeni doğulmuş qız körpələrinin yumurtalıqlarında çoxlu kistalar ola bilər və bu kistlər prenatal ultrasəsdə görülür. Ən böyüyü 3-4 sm-ə qədər uzanan kistlərin əksəriyyəti heç bir problem yaratmır. Yetkinlik dövründə hormonların təsiri altında kistlər inkişaf edir. Kistlər müxtəlif problemlərə səbəb ola bilər; Yumurtalığın burulması böyüməkdə olan yumurtalıq öz ətrafında fırlanaraq qan dövranını maneə törətdikdə baş verir. Bir müddət sonra qan dövranı dayanır və yumurtalıqlara qan tədarükü kəsilir. Bu zaman əvvəlcə yüngül, sonra şiddətli qarın ağrısı yaranır, ürəkbulanma və qusma əlavə olunur.

Laparoskopik cərrahiyyənin üstünlüklərini göstərən ilk iki şəkillərdə doğulduğu gün əməliyyat edilən bir körpə və 3 gün sonraki poliklinika kontrol müayinəsi, üçüncü şəkildə isə 13 yaşlı qızımızın əməliyyatdan 1 gün sonraki vəzliyyəti göstərilmişdir.
 
Kistin partlaması uşaqlarda yumurtalıq kistalarina bağlı yaranan ikinci vacib problemdir. Bu zaman kistdəki maye qarın boşluğuna axır. Qarın ağrısı başlayır və kist divarından qanaxma şiddətli ola bilər. Qarın ağrısı və kistdən güclü qanaxma təcili müdaxilə, intensiv terapiya və cərrahi müdaxilə tələb edir. Kistlər çox müxtəlifdir. Dəqiq növü cərrahi yolla çıxarılan kistlərin patoloji-mikroskopik müayinəsi ilə müəyyən edilir (əkilmə).
 
Uşaqlarda yumurtalıq şişləri
 
Yumurtalıq şişləri yumurtalıqda aşkar olunan xoşxassəli və ya bədxassəli (xərçəng) kütlələrdir. Yumurtalıq şişlərində erkən diaqnoz və erkən müalicə vacibdir. Müxtəlif növləri var; epitel şişləri, germ hüceyrəli şişlər və stromal şişlər.
 
 
Yumurtalıq kütlələrinin əlamətləri hansılardır?
Kütlənin yerindən, ölçüsündən, növündən və ağırlaşmalarından asılı olaraq müxtəlif nəticələrə səbəb ola bilər. Aşağı qarın hissədə təzyiq və ya dolğunluq və ağrı hissi, qarnın aşağı hissəsində sərt ağrısız şişlik və ya kütlə, tez-tez sidiyə getmə və ya sidiyə çıxa bilməmə, davamlı qarın ağrısı müşahidə oluna bilər. Bundan əlavə, daha nadir hallarda ürəkbulanma, qusma və anemiya baş verə bilər. 8 yaşından kiçik uşaqlarda yumurtalıq kistlərinin və ya kütlələrinin hormon ifrazı nəticəsində döş böyüməsi, genital bölgədə tüklərin böyüməsi, vaginal qanaxma və axıntı, anormal menstrual qanaxma ola bilər.
 
Diaqnoz necə qoyulur?
Yumurtalıq kistlərinin əksəriyyəti kiçilir və heç bir simptom yaratmadan yox olur. Qasıq nahiyəsinə yayılan davamlı qarın ağrısı varsa, qarın boşluğunun ultrasəsi diaqnoz üçün ilk addımdır. Əgər ultrasəsdə yalnız maye ilə dolu kisə görünsə, 2-8 həftə sonra ultrasəs müayinəsi təkrarlanır kistanın vəziyyəti və ölçüsündə azalma olub-olmaması yoxlanılır. Kütlə mayedən başqa toxuma kimi görünürsə, MRT və qan testləri tələb olunur(beta HCG və AFP).
 
Yumurtalıq kistlərinin müalicəsi necə aparılır?
Yumurtalıq kistlərinin müalicəsində birinci məqsədimiz yumurtalığı qorumaqdır. Hər yumurtalıq kistini əməliyyat etmirik. Öz özünə geriləmə ehtimalı olan kistləri ultrasəs müayinələri ilə təqib edirik.
Over torsiyonu riski baxımından ailələri məlumatlandırırıq. Yeni doğulmuş uşaqlarda fərqli, uşaqlarda və yeniyetmə qızalarda fərqli strategiyalar istifadə edilir.
Seçili xəstələrdə MRT çəkdiririk. MRT nəticəsinə görə strategiyamız bəlli olur. Məsələn, 5 cm lik kistik teratomaya əməliyyat tövsiyyə etdiyimiz halda, bəsit kistlərə 5 cm den böyük olsa da əməliyyat tövsiyə etməyə bilərik. Həkiminiz bu barədə sizi məlumatlandıracaqdır.
Uşaqlarda bədxassəli yumurtalıq şişlərinin müalicəsi
Bütün yumurtalıq kistlərində əsas məqsədimiz onun bədxassəli olmadığından əmin olmaqdır. Bəd xassəli over şişləri bütün uşaq xərçənglərinin çox az yəni 1% ini təşkil etsə də bizim ilk vəzifəmiz uşagımızın o 1 % ə aid olmadığından əmin olmaqdır. Bədxassəli şişlər çox nadir olsa da erkən diaqnoz ilə müvəfəqiyyətlə müalicə oluna bilir. Yumurtalıq şişlərinin müvəffəqiyyətlə müalicəsi üçün bir çox şöbənin iştirakını əhatə edən bir müalicə prosesi tələb olunur. Bunlar əsas olaraq uşaq cərrahı, uşaq onkoloqu və uşaq endokrinoloqudur.